نوع مقاله : پژوهشی- فارسی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 استادیار بیوشیمی، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی ،اصفهان، ایران
3 استادیار میکروبیولوژی، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Amylases are among the most important enzymes and have great significance in present-day biotechnology. Amylase with commercial applications is mainly derived from the genus Bacillus. The main purpose of this study is identification and isolatation amylase enzyme producer Bacillus, determining the amylase enzyme activity and affecting a number of culture medium on amylase enzyme production.
Materials and methods: Soil, water and wastewater samples were collected from agricultural area, choghakhor lake in chahar mahal e bakhtiari province and from food factory in Esfahan. Bacillus isolates were screened for amylolytic properties by starch hydrolysis test on starch agar plate. Amylase producing Bacillus were identified biochemical tests and molecular experiments. Amylase enzyme activity of isolates was measured using di-nitro salicylic acid (DNS) method. Enzyme production was studied in variose medium culture TSB, NB, Yeast extract, molases and milk medium.
Results: The enzyme amylase-producing strains, one sample showed was the highest amylase activity. The Bacillus has been detected as a member of Bacillus subtilis according to Bergey's Manual of Systematic Bacteriology and molecular recognition. The enzyme activity of Bacillus subtilis was measured 7/21 (U/ml) in production media. Trough medium culture maximum amylase production for Bacillus subtilis was achieved in molases medium.
Discussion and conclusion: In this study, Bacillus subtilis strains isolated from wastewater of a significant amount of enzyme producing 7/21 (U/ml) as indicated. Among the medium-amylase from Bacillus subtilis highest enzyme activity was observed in beet molasses. According to this study, the use of Bacillus strains is an efficient way to achieve the amylase enzyme.
کلیدواژهها [English]
مقدمه.
آمیلازها آنزیمهایی هستند که نشاسته را هیدرولیز میکنند. دانههای نشاسته در آب سرد نا محلول بوده و بیشتر به آنزیمها و مواد شیمیایی مقاوم هستند (1). در واقع نشاسته پلیمری از گلوکز است که به واسطه پیوندهای گلیکوزیدی به یکدیگر متصل شدهاند (2). آمیلازها از مهمترین آنزیمها در زیست فناوری محسوب میشوند و اهمیت آنها به علت کاربرد گسترده این آنزیمهاست. آمیلازها کاربردهای وسیعی در صنایع مختلف نظیر نساجی، کاغذسازی، شویندهها، نانوایی و صنایع غذایی اعم از تهیه شربتهای فروکتوز و گلوکز، آب میوهها، شیرین کنندهها و نوشیدنیهای الکلی دارند. کاربرد این آنزیمها امروزه در زمینه پزشکی و شیمی تجزیه نیز گسترده شده است (3- 6). اگر چه بسیاری از گیاهان، جانوران و میکروارگانیسمها توانایی تولید آنزیم آمیلاز را دارند ولی این آنزیم با منشاء میکروبی دارای مصارف صنعتی است (2، 6 و 7). در این بین، جنس باسیلوس طیف وسیعی از آنزیمهای خارج سلولی از قبیل آمیلاز را تولید میکند که کاربرد مهمی در صنعت دارد. از باسیلوسهای مولد آنزیم آمیلاز میتوان به باسیلوس سوبتیلیس، باسیلوس لیکنی فورمیس، باسیلوس سرئوس و باسیلوس پلی میکسا اشاره کرد (2، 7 و 8). تولید آنزیم آمیلاز به مواردی از قبیل سویهها، ترکیب محیط کشت، روش کشت، رشد سلول و زمان گرماگذاری بستگی دارد (9). باتوجه به این که برای تولید آنزیمهای صنعتی نیاز به سویه مناسب و سپس، فناوری مربوط است، هدف از پژوهش حاضر جداسازی سویه برتر مولد آنزیم آمیلاز از منابع مختلف شامل خاک، پساب و آب، تعیین میزان فعالیت آنزیم آمیلاز و بررسی اثر تعدادی محیطهای کشت بر تولید آنزیم آمیلاز توسط این سویه است.
مواد و روش ها.
مواد شیمیایی: در پژوهش حاضر از محیط کشت نوترینت آگار، محیط کشت نشاسته آگار، محیط تریپتیکیس سوی براث، نوترینت براث، لوگول، نشاسته سیب زمینی، دانه سویا، عصاره گوشت، کلسیم کلراید، سولفات منیزیم، فسفات پتاسیم و عصاره مخمر محصول شرکت مرک [1] آلمان و همچنین، از دینیتروسالیسیلیک اسید، بافر سدیم فسفات، نشاسته محلول ویژه سنجش و مالتوز محصول شرکت سیگما [2] آمریکا استفاده شد.
نمونهگیری از منابع مختلف: .
نمونهگیری از خاک: نمونههای خاک کشاورزی از استان چهارمحال و بختیاری در ظروف تمیز و استریل جمعآوری شد. با رعایت شرایط استریل پس از خشک شدن، نمونهها به خوبی ساییده و نرم شدند و از صافی یا الکهای ریز عبور داده شدند.
نمونهگیری از آب: نمونههای آب از قسمتی از تالاب چغاخور از عمق حدود 60 سانتیمتر در ظروف استریل یک لیتری جمعآوری و به آزمایشگاه منتقل شد. علت انتخاب این عمق، همجواری زمینهای کشاورزی زیر کشت غلات با این قسمت از تالاب بود.
نمونهگیری از پساب: نمونههای پساب از کارخانههای بستنیسازی، کیک و نوشابهسازی در استان اصفهان که حاوی نشاسته و ترکیبات الیگوساکاریدی است، در ظروف تمیز و استریل جمعآوری شد.
تهیه رقت از نمونهها: .
رقیقسازی نمونه خاک: از هر نمونه خاک با استفاده از کاغذ تمیز و ترازوی دقیق مقدار یک گرم وزن شده و در کنار شعله به لوله آزمایش حاوی 9 میلیلیتر آب مقطر استریل اضافه شد تا رقت 1/0 به دست آید. به علت این که مقدار باکتریها و اسپورهای موجود درخاک بسیار زیاد است برای جداسازی دقیق آنها از رقت 1-10 تا 5-10 استفاده شد.
رقیقسازی نمونه آب و پساب: از نمونههای آب و پساب جمعآوری شده در شرایط استریل مقدار 1 میلیلیتر در کنار شعله به لوله آزمایش حاوی 9 میلیلیتر آب مقطر استریل اضافه شد. پس از به دست آمدن رقت 1/0 از نمونه پساب، رقتهای 1-10 تا 5- 10 تهیه شد. سپس، برای یکسان بودن شرایط آزمایش از نمونه آب نیز مشابه با دو نمونه خاک و پساب رقتهای 1-10 تا 5-10 تهیه شد.
کشت نمونهها: نمونههای خاک، آب و پساب بر روی محیط نوترینت آگار به شکل خطی کشت و خالصسازی شد. سپس، با استفاده از رنگآمیزی گرم و مشاهدات میکروسکوپی تعیین هویت مقدماتی شد.
غربالگری گونه مناسب مولد آنزیم آمیلاز: برای غربالگری گونه مناسب مولد آنزیم آمیلاز در ابتدا از محیط کشت نشاسته آگار استفاده شد و محیطهای کشت برای مدت 48 تا 72 ساعت در دمای 30 درجه سانتیگراد گرماگذاری شدند (6 و 9). رنگ محیط کشت نشاسته آگار به علت وجود نشاسته کدر است و گونهای که بتواند نشاسته را هیدرولیز کند باعث شفاف شدن محیط میشود. بنابراین، پس از 48 تا 72 ساعت گونههایی که در اطراف کلونی تک خود هاله شفاف ایجاد کرده بودند مولد آنزیم آمیلاز بوده و برای مراحل بعد انتخاب شدند. برای تایید عمل هیدرولیز نشاسته از معرف لوگول استفاده شد که رنگ آبی تیره معرف لوگول در محیط کشت نشاسته آگار، در جایی که هاله حاصل از هیدرولیز نشاسته وجود دارد به رنگ آبی کم رنگ تا بی رنگ متمایل میشود.
تولید آمیلاز: مقدار 30 میلیلیتر محیط تریپتیکیس سوی براث در یک ارلن تمیز تهیه شد. پس از استریل شدن با باسیلوس تلقیح و به مدت 24 ساعت در دمای 30 درجه سانتیگراد و در شیکر با سرعت 150 دور بر دقیقه [3] گرماخانه گذاری شد. پس از فعال شدن جدایه باسیلوس در محیط تریپتیکیس سوی براث، سوسپانسیون باکتریایی با رقت 108 × 5/1 به میزان 2 میلیلیتر در شرایط استریل و در کنار شعله به محیط تولید آنزیم تلقیح شد. ترکیبات محیط تولید آنزیم (10) بر حسب گرم بر لیتر شامل: نشاسته سیب زمینی (10)، دانه سویا (4)، عصاره گوشت (3)، کلسیم کلراید (5/0)، سولفات منیزیم (3/0) و فسفات پتاسیم (1) است. گرماگذاری محیط تولید به مدت 144 ساعت در دمای 30 درجه سانتیگراد و 150 دور بر دقیقه انجام شد.
سنجش فعالیت آنزیم آمیلاز: برای بررسی میزان فعالیت آنزیم آمیلاز تولید شده از روش DNS [4] استفاده شد. (7 و 11) برای اندازهگیری فعالیت آنزیم آمیلاز در ابتدا از 5/0 میلیلیتر آنزیم خام، 5/0 میلیلیتر محلول نشاسته 1 درصد و بافرسدیم فسفات با اسیدیته 9/6 استفاده شد. سپس، از 5/0 میلیلیتر معرف رنگی دینیتروسالیسیلیک اسید (DNS) برای توقف واکنش استفاده شد (7، 9 و 10). جذب نوری محلول در طول موج 540 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر خوانده شد. بنا بر روش استفاده شده یک واحد فعالیت آنزیم آمیلاز برابر با مقدار آنزیمی است که بتواند یک میکرومول قند احیا کننده را در مدت یک دقیقه در شرایط واکنش آزاد کند. بدین ترتیب نمونههای منتخب بر اساس این روش مقایسه و برترین سویه انتخاب شد.
رسم منحنی استاندارد مالتوز: برای محاسبه میزان فعالیت آمیلاز نمونههای جدا شده، از منحنی استاندارد مالتوز استفاده شد. برای ترسیم منحنی استاندارد، از مالتوز با رقتهای 1/0، 4/0 ، 8/0 ، 2/1، 6/1، 2 و 4 درصد آب دو بار تقطیر و معرف رنگی دینیتروسالیسیلیک اسید استفاده شد.
شناسایی باکتری مولد آنزیم آمیلاز.
ویژگیهای بیوشیمیایی: برای شناسایی سویههای باسیلوس از آزمونهای بیوشیمیایی باسیلوسها استفاده شد (9 و 12).
ویژگیهای مولکولی: سویه برتر غربال شده بر مبنای مشاهدات بالا برای شناسایی مولکولی انتخاب شد. عمل PCR با استفاده از دو آغازگر:
FD1:5' AGAGTTTGATCCTGGCTTAG 3'
RD1: 5' TAAGGAGGTGATCCAGCC 3'
انجام شد. برای شناسایی فیلوژنتیکی پس از انجام PCRو الکتروفورز روی ژل آگارز، قطعات تکثیر و خالص شده تعیین توالی شد. سپس، مقایسه توالی 16srDNA باسیلوس جدا شده با توالیهای موجود در پایگاه اطلاعات ژنومی با استفاده از نرم افزار بلاست [5] انجام شد.
.بررسی اثر محیط کشتهای مختلف بر تولید آنزیم آمیلاز: اثر محیط کشتهای تریپتیکیس سوی براث (TSB)[6]، نوترینت براث (NB)[7] محلول عصاره مخمر، شیر و ملاس چغندر بر تولید آنزیم آمیلاز توسط سویه برتر جدا شده بررسی شد. قبل از کشت میکروب در این محیطها ابتدا تمام این محیطها با روش ساخت خاص خود تهیه شد. برای فعالسازی باسیلوس که در مرحله غربالگری انتخاب شد از محیط کشت مایع تریپتیکیس سوی براث استفاده شد. سپس، از سوسپانسیون باکتریایی با رقت 108 × 5/1 به میزان 2 میلیلیتر در شرایط استریل به هر یک از محیطهای کشت اضافه شد. محیطها در انکوباتور شیکردار در دمای 30 درجه سانتیگراد و 150 دور بر دقیقه قرار گرفتند. سپس، سنجش به روش دی نیتروسالیسیلیک اسید انجام گرفت.
نتایج.
نتایج حاصل از کشت نمونهها: در ابتدا نمونههای جمعآوری شده از خاک، آب و پساب، در محیط نوترینت آگار خالصسازی شد. از کشت نمونههای خاک، آب و پساب در محیط نشاسته آگار، 20 جدایه توانایی هیدرولیز نشاسته را داشتند. 10 جدایه قطر هاله بزرگتری را نشان دادند.
تولید آمیلاز: تولید آنزیم آمیلاز توسط 10 جدایه مشخص شده در مرحله قبل که در محیط نشاسته آگار بهترین تولید آنزیم آمیلاز را از خود نشان داده بودند بررسی شد. در محیط تولید آنزیم آمیلاز شامل 1 درصد نشاسته به عنوان القا کننده آنزیم، باسیلوس جدا شده از پساب بالاترین میزان تولید آنزیم را در ساعت 72 و به میزان21/7 (یونیت/ میلیلیتر) [8] نشان داد. تولید آنزیم آمیلاز در این جدایه در ساعتهای 24، 48، 72، 96، 120 و 144 به ترتیب برابر با 03/3، 8/4، 2/7، 7/6، 5/5 و 7/4 (یونیت/ میلیلیتر) بود (شکل 1).
شکل 1- منحنی تولید آنزیم آمیلاز توسط باسیلوس سوبتیلیس پس از 6 روز گرماگذاری در محیط تولید آنزیم، در 30 درجه سانتی گراد، سرعت شیکر 150 دور بر دقیقه
ویژگیهای گونه باکتری:
شناسایی بر مبنای ویژگیهای بیوشیمیایی: برای شناسایی دقیق جدایهها از آزمونهای بیوشیمیایی مطابق جداول برگی[9] (13) استفاده شد. نتایج مربوط به شناسایی جدایه مورد مطالعه در پژوهش حاضر در جدول 1 نشان داده شده است.
شناسایی مولکولی: از بین سویههای جدا شده نمونهای که دارای بیشترین قطر هاله حاصل از هیدرولیز نشاسته در محیط نشاسته آگار و همچنین، بیشترین میزان تولید را در محیط تولید آنزیم داشت برای ادامه پژوهش انتخاب شد. باسیلوس مورد نظر بر اساس آزمونهای بیوشیمیایی مطابق با جدول شناسایی برگی و تحلیل توالی ژنومی 16s rDNA شناسایی شد. باسیلوس شناسایی شده با باسیلوس سوبتیلیس تشابهی زیادی را نشان داد. آزمونهای بیوشیمیایی در جدول 1 و تصویر درخت فیلوژنی در شکل 2 آورده شده است.
جدول 1- شناسایی جدایه باسیلوس سوبتیلیس توسط ویژگیهای ظاهری و آزمونهای بیوشیمیایی
ویژگیهای بیوشیمیایی |
آزمون لیستیناز |
منفی |
آزمون هیدرولیز کازئین |
مثبت |
|
آزمون هیدرولیز نشاسته |
مثبت |
|
آزمون هیدرولیز ژلاتیناز |
مثبت |
|
آزمون تخمیر قند گلوگز |
مثبت |
|
تخمیر قند مانیتول |
مثبت |
|
آزمون تخمیر قند گزیلوز |
مثبت |
|
آزمون تخمیر قند آرابینوز |
مثبت |
|
آزمون هیدرولیز اوره |
منفی |
|
آزمون vp |
مثبت |
|
آزمون احیای نیترات |
مثبت |
|
آزمون تجزیه سیترات |
مثبت |
|
توانایی رشد در شرایط بیهوازی |
منفی |
|
کاتالاز |
مثبت |
|
رشد در کلراید سدیم 2 درصد |
مثبت |
|
رشد در کلراید سدیم 5 درصد |
مثبت |
|
رشد در کلراید سدیم 7 درصد |
مثبت |
شکل 2- درخت فیلوژنی برای باسیلوس سوبتیلیس
شکل 3- مقایسه تولید آنزیم آمیلاز حاصل از باسیلوس سوبتیلیس در محیطهای کشت: محیط شماره 1 TSB، محیط شماره 2 NB، محیط شماره 3 عصاره مخمر، محیط شماره 4 محیط شیر و محیط شماره 5 محیط ملاس چغندر پس از 72 ساعت (زمان حداکثر تولید) با سرعت شیکر 150 دور بر دقیقه
اثر محیط کشتهای مختلف بر تولید آنزیم آمیلاز:. محیطهای تریپتیکیس سوی براث و نوترینت براث که به عنوان محیطهای غنی کننده میکروارگانیسمها در آزمایشگاهها استفاده میشود، تولید در خور توجهی از این آنزیم را نشان ندادند. کمترین فعالیت آنزیم آمیلاز در محیط عصاره مخمر مشاهده شد. در سه محیط TSB، NB و عصاره مخمر سوبسترای مناسب و کافی در اختیار آنزیم وجود ندارد. در محیط ملاس و محیط شیر نسبت به سایر محیطها تولید بالاتری از آنزیم مشاهده شد. محیط ملاس و محیط شیر دارای ترکیبات قندی مانند الیگو ساکاریدها و دی ساکاریدهاست. همچنین، در هر دو محیط حضور کلسیم در بهبود فعالیت آنزیم آمیلاز مؤثر است. جدایه باسیلوس سوبتیلیس در محیط ملاس بهترین تولید آنزیم آمیلاز را نشان داد. فعالیت آنزیم آمیلاز حاصل از باسیلوس سوبتیلیس در محیط ملاس پس از 72 ساعت معادل با 041/5 (یونیت/ میلیلیتر) بود. کمترین فعالیت آنزیم آمیلاز در مورد باسیلوس سوبتیلیس در محیط عصاره مخمر و معادل 666/2 (یونیت/ میلیلیتر) اندازهگیری شد. که نتایج حاصل از آن در شکل 3 آورده شده است.
بحث و نتیجه گیری.
آمیلاز از مهمترین آنزیمها در زیست فناوری است که با منشاء میکروبی، مصارف صنعتی وسیعی دارد. آمیلاز با کاربرد تجاری بهطور گسترده از جنسهای باسیلوس به دست میآید. در پژوهش حاضر، جداسازی باسیلوس از خاک، آب و پساب انجام گرفت. در حالی که در بیشتر مطالعاتی که جداسازی انجام شده سویهها از یک منبع، نمونه خاک یا آب جمعآوری و جداسازی شدند. یاسوری نجفی [x] و همکاران جداسازی باسیلوس مولد آمیلاز را از نمونه خاک انجام دادند (15). آشوینی[xi] و همکاران باسیلوس مولد آمیلاز را از نمونه آب جداسازی کردند (13). بوزیک [xii] و همکاران در پژوهشی برای تولید α-آمیلاز هضم کننده نشاسته خام از استوک فریز شده باسیلوس لیکنی فورمیس ATCC9945a استفاده کردند (8). در این مطالعه، شناسایی سویههای باسیلوس به وسیله آزمونهای بیوشیمیایی انجام گرفت. تایید آزمونهای مربوط به جدایه برتر در آزمایشهای حاضر از روش شناسایی مولکولی نیز استفاده شد. در بیشتر مطالعات مشابه از آزمونهای بیوشیمیایی برای شناسایی سویههای باسیلوس استفاده شده است. ادیانجو[xiii] و همکاران باسیلوس لیکنی فورمیس را بر اساس آزمونهای بیوشیمیایی شناسایی کردند (6). خان الام[xiv] و همکاران برای شناسایی باسیلوس سوبتیلیس از آزمونهای بیوشیمیایی استفاده کردند (10). در این مطالعه برای غربالگری باکتریهای مولد آنزیم آمیلاز از محیط نشاسته آگار استفاده شد. گویال [xv] از محیط نشاسته آگار برای غربالگری باسیلوسهای مولد آنزیم آمیلاز استفاده کرد (1). آشوینی نیز برای غربالگری باسیلوسهای مولد آنزیم آمیلاز از محیط نشاسته آگار استفاده کرد. رشد در محیط نشاسته آگار و هیدرولیز نشاسته حکایت از ترشح آنزیم آمیلاز خارج سلولی دارد که در پژوهش حاضر از این محیط استفاده شد و نتایج رضایت بخشی داشت. در مطالعه حاضر، باسیلوس جدا شده از پساب میزان قابل توجهی از تولید آنزیم آمیلاز را نشان داد. قوربل [xvi] و همکاران بالاترین میزان تولید آنزیم آمیلاز توسط سویه باسیلوس را 1/2 (یونیت/ میلیلیتر) بیان کردند (16). همدیت[xvii] و همکاران میزان تولید آنزیم آمیلاز توسط باسیلوس را 8/4(یونیت/ میلیلیتر) اعلام کردند (17).
در پژوهش حاضر، اثر محیطهای تریپتیکیس سوی براث، نوترینت براث، محلول عصاره مخمر، شیر و ملاس چغندر بر تولید این آنزیم آزمایش شد. محیط ملاس چغندر و محیط شیر، به نسبت تولید آنزیم بیشتری را القا میکنند و در این بین محیط ملاس چغندر سبب تولید آنزیم آمیلاز بیشتری نسبت به محیط شیر میشود. محیط شیر در ترکیب خود دارای قند گالاکتوز و لاکتوز بوده و محیط ملاس دارای قند رافینوز، ساکاروز و فروکتوز است. گویال در مطالعهای اثر ترکیبات قندی از قبیل ساکارز، فروکتوز، لاکتوز و گالاکتوز را بر تولید آنزیم آمیلاز به وسیله سویه باسیلوس بررسی کرد و نشان داد که این ترکیبات قندی سبب القا تولید آنزیم آمیلاز میشوند (1). از طرفی محیط شیر و محیط ملاس دارای عنصر کلسیم در ترکیب خود هستند. ادیانجو نیز اثر مثبت کلسیم را بر فعالیت آنزیم آمیلاز عنوان کرد (6). احمدی[xviii] بیان داشت که کلسیم بر تولید آنزیم آمیلاز اثر مثیت دارد (11). این طور استنباط میشود که ترکیبات موجود در محیط شیر و محیط ملاس سبب القا تولید آنزیم آمیلاز بیشتری نسبت به سایر محیطها میشود. در این بین محیط ملاس چغندر محیط تولید به صرفهای است و در مقایسه با سایر محیطهای استفاده شده به طور رضایت بخشی سبب تولید آنزیم آمیلاز شد.
سویه باسیلوس سوبتیلیس سطح مطلوبی از آنزیم آمیلاز را تولید میکند و این سویه میتواند به عنوان یک سویه صنعتی مناسب در سطح تجاری مطرح شود. همچنین، میزان تولید آنزیم آمیلاز توسط این سویه در محیط کشتهای صنعتی میتواند با بهینهسازی شرایط تولید افزایش یابد.
تشکر و قدردانی
از آقای سجاد خدارحمی تشکر و قدردانی میشود.
[1]- MERCK
[2]- Sigma
[3]- r. p. m
[4]- 3, 5- Dinitrosalicylic Acid Solution
[5]- BLAST
[6]- Tripticase Soy Broth
[7]- Ntrient Broth
[8]- U/ml
[9]- Bergey
[x]- Yasouri Najafi
[xi]- Ashwini
[xii]- Bozic
[xiii]- Adeyanju
[xiv]- Khan Alam
[xv]- Goyal
[xvi]- Ghorbel
[xvii]- Hmidet
[xviii]- Ahmadi