نویسندگان
1 دانشیار میکروبیولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران
2 دانش آموخته دکتری دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران
3 استادیار بیماریهای درونی دامهای کوچک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
 Introduction : Chlamydophila felis is one of the most common pathogens isolated from ocular discharges in domestic cats. The aim of the present study was to detect this microorganism in ocular discharges collected from domestic cats in Tehran and Isfahan cities  Materials and methods: From a total of 224 domestic cats, ocular swabs were collected and DNA was extracted. Samples were studied using the Polymerase Chain Reaction method and their products were analyzed using agarose gel .  Results : From a total of 224 samples studied, 40 samples (17.85%) were infected with Chlamydophila felis which were diagnosed as positive in PCR test .  Discussion and conclusion : According to the difficulties and time-consuming process of isolation of Chlamydophila felis in laboratory culture media, the PCR technique has been suggested as a rapid and safe method for detection of this organism in clinical samples .
کلیدواژهها [English]
مقدمه
کلامیدیاها، دستهایی از انگلهای اجباری داخل سلولی گرم منفی هستند که در چشم، دستگاه تنفس، دستگاه گوارش و موکوس دستگاه ادراری تناسلی انسان و بسیاری از حیوانات توانایی بقا دارند. این انگلها قادر به ایجاد عفونتهایی بدون علائم بالینی تا عفونتهایی با علایم بالینی در میزبانهای خود هستند (1). کلامیدوفیلا فلیس (پنومونی گربه) که بیشتر با نام کلامیدیا پسی تاسی شناخته میشود، یکی از مهمترین عوامل تورم ملتحمه در گربه است و توانایی ایجاد عفونتهای حاد تا مزمن در گربه را دارد. عفونت ناشی از کلامیدوفیلا فلیس با علایم تورم شدید ملتحمه همراه با اسپاسم پلک چشم، پر خونی و خیز ملتحمه چشم و ترشح سروزی و موکوسی چرکی چشم مشخص میشود. همچنین همراه با تورم ملتحمه علائم خفیف تنفسی همراه با ترشح خفیف از بینی، سرفه و عطسه ممکن است مشاهده شود. به دنبال عفونت طبیعی، این باکتری ممکن است که در دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی استقرار یابد (2 و 3). علایم بالینی این بیماری معمولاً چهار روز پس از عفونت ظاهر شده و تا 30 روز ادامه دارد. به نظر میرسد که دوام طولانی مدت عفونت، علت بقای جرم در جمعیت گربهها باشد زیرا که جرم بیش از 150 روز پس از شروع عفونت از مهبل، سواب رکتوم و مخاط سطحی معده گربه جدا شده است (4).
کلامیدوفیلا فلیس توانایی ایجاد بیماریهایی از قبیل تورم ملتحمه، بزرگ شدگی کبد و طحال، عفونتهای کلیوی و عفونت آبشامه قلب را در انسان نیز دارد. از آنجایی که این اجرام توانایی بقا در محیط بیرون از بدن میزبان را ندارند، این بیماری بیشتر از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده و ریز قطرههای تنفسی انتقال مییابد (4 و 5).با توجه به این موضوع، تشخیص سریع و قطعی حیوانات مشکوک از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به اینکه کشت این اجرام مشکل بوده و آزمایشهای میکروبیولوژی از جمله جداسازی باکتری از سواب چشمی و واژینال زمانبر است و آزمونهای سرولوژی دقت کافی را در تشخیص عفونت یاد شده ندارند ، به کارگیری یک روش سریع و دقیق در تشخیص عفونت از اهمیت زیادی برخوردار است. واکنش زنجیره ایی پلیمراز (PCR) به منظور تشخیص DNA به عنوان شاخص حضور یک میکروارگانیسم بسیار کارآمد بوده و برای تشخیص کلامیدوفیلا فلیس به عنوان مطمئنترین و سریعترین روش شناخته شده است (6 و 7). بنابراین، این تحقیق با هدف جستجوی آلودگی با کلامیدوفیلا فلیس در گربههای خانگی در دو شهر بزرگ ایران (تهران و اصفهان) به روش PCR انجام شد.
مواد و روشها
تحقیق حاضر در کلینیکهای حیوانات خانگی دو شهر تهران و اصفهان انجام شد. نمونهها، از گربههای مراجعه کننده به این کلینیکها پس از معاینه و ثبت مشخصات از قبیل سن، جنس، سابقه واکسیناسیون قبلی و سابقه عفونتهای تنفسی با استفاده از یک سواب مرطوب از چشم انجام شد. در تحقیق حاضر 224 نمونه سواب چشمی به شکل تصادفی شامل: 80 نمونه از تهران و 144 نمونه از اصفهان در سه گروه سنی زیر یک سال (32 نمونه)، 1 تا 3 سال (144 نمونه) و 3 تا 6 سال (48 نمونه) از دو جنس نر (152 نمونه) و ماده (72 نمونه) تهیه شد. 64 نمونه مربوط به گربههای به ظاهر سالم، 112 نمونه از گربههای واجد علائم چشمی ( تورم ملتحمه چشم و آبریزش از چشم) و 48 نمونه به گربههای مبتلا به عفونتهای تنفسی متعلق بود. از نمونههای تهیه شده، 156 گربه سابقه استفاده از واکسن سه گانه گربهها را داشتند و 68 گربه از این واکسن استفاده نکرده بودند. سوابهای اخذ شده در محلول 1 درصد PBS به آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه آزاد شهرکرد منتقل و تا زمان انجام آزمایشات مولکولی در فریزر منفی 70 درجه نگهداری شدند.
واکنش زنجیره ایی پلیمراز (PCR)
استخراج DNA از محلول PBS آغشته به سواب با استفاده از کیت استخراج DNA ساخت شرکت سیناژن ایران[i] طبق دستورالعمل کیت انجام شد. توالی پرایمرهای استفاده شده در این تحقیق از مطالعه انجام شده توسط سیکز و همکاران[ii] (8) که به تکثیر قطعه ای به طول 1094 جفت باز از ژن ompA کلامیدوفیلا فلیس میانجامد با توالی زیر انتخاب شد.
F: ATGAAAAAACTCTTGAAATCGG
R: CAAGATTTTCTAGACTTCATTTTGTT
واکنش گرهای مربوط به واکنش PCR در حجم نهایی 25 میکرولیتر شامل: 5/2 میکرولیتر از DNA الگو، 2/0 میکرومول از هر پرایمر، 200 میکرومول dNTP Mix (فرمنتاس، آلمان)، 5/1 میکرومول MgCl2، 2/5 میکرولیتر بافر PCR و 1 واحد از آنزیم Taq DNA Polymerase (فرمنتاس، آلمان) انتخاب شد. بلافاصله نمونهها در دستگاه ترموسایکلر[iii] قرار داده شدند و برنامه دمایی به شکل زیر تنظیم شد:
یک سیکل 95 درجه سانتیگراد 5 دقیقه، 30 چرخه دمایی تکراری 94 درجه سانتیگراد 1 دقیقه، 62 درجه سانتیگراد 1 دقیقه و 72 درجه سانتیگراد 1 دقیقه و یک مرحله نهایی 72 درجه سانتیگراد 8 دقیقه.
در انجام PCR از DNA استخراج شده از نمونه ای که در آزمایش مستقیم میکروسکوپی (رنگ آمیزی گیمسا) واجد اجرام کلامیدیایی بود به عنوان نمونه کنترل مثبت و از آب مقطر به عنوان نمونه کنترل منفی استفاده شد. در پایان محصول PCR مربوط به نمونههای آزمایش شده روی ژل 1 در صد آگاروز حاوی اتیدیوم بروماید در حضور مارکر 1 کیلوبازی DNA (فرمنتاس، آلمان) در ولتاژ ثابت 90 ولت به مدت 45 دقیقه الکتروفورز و نتیجه با نور UV مشاهده و ثبت شد.
نتایج
از مجموع 224 نمونه اخذ شده تعداد 40 نمونه (85/17 درصد) در روش PCR واجد ژنوم کلامیدوفیلا فلیس بودند. میزان آلودگی گربهها در شهرستان تهران 20 درصد و شهرستان اصفهان 66/16 درصد برآورد شد که در تجزیه و تحلیل آماری، اختلاف آماری معنیداری بین میزان آلودگی گربهها به کلامیدوفیلا فلیس در دو شهرستان تهران و اصفهان دیده نشد
(P= 1. 021).
تصویر مربوط به الکتروفورز تعدادی از نمونههای مثبت شده در آزمایش PCR با دارا بودن قطعه 1094 جفت بازی DNA در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل 1- تصویر حاصل از الکتروفورز نمونههای مطالعه شده روی ژل آگاروز
ستون M = مارکر 1 کیلوبازی DNA
ستون 1= نمونه کنترل منفی
ستون 2= نمونه کنترل مثبت
ستونهای 3 تا 7= نمونههای مثبت مطالعه شده
گربههای مطالعه شده در سه گروه سنی زیر 1 سال، 1 تا 3 و 3 تا 6 سال بررسی شدند که کمترین میزان آلودگی در گربههای زیر 1 سال با 5/12 درصد آلودگی و بیشترین مقدار در گروه سنی 3 تا 6 سال با 33/33 درصد آلودگی تعیین شد. بررسی آماری نتایج نشاندهنده وجود اختلاف آماری معنی دار بین این دو گروه سنی به ویژه بین گربههای زیر 1 سال و 3 تا 6 سال در شهرستان اصفهان بود (P= 0. 021).
از مجموع 224 نمونه اخذ شده، 152 گربه نر و 72 گربه ماده بودند. فراوانی حضور کلامیدوفیلا فلیس در جمعیت گربههای نر 42/18 درصد و در جمعیت گربههای ماده 66/16 درصد تعیین شد اما اختلاف آمار معنیداری بین میزان آلودگی با جنسیت گربهها مشاهده نشد (P= 0. 924).
156 گربه از جمعیت مطالعه شده دارای سابقه واکسیناسیون بر علیه عفونتهای تنفسی گربهها (واکسن سه گانه گربهها) بودند که 84/3 درصد از آنها حاوی DNA کلامیدوفیلا فلیس بودند. میزان آلودگی در گروه گربههای فاقد سابقه واکسیناسیون معادل 50 درصد برآورد شد. تحلیل آماری نتایج این قسمت نشاندهنده وجود اختلاف آماری معنی دار (P= 0. 003) بین استفاده از واکسن سه گانه گربهها در گربههای مطالعه شده با آلودگی آنها به کلامیدوفیلا فلیس بود.
از جمعیت گربههای مطالعه شده، 112 گربه دارای علایم چشمی، 48 گربه دارای علایم تنفسی و 64 گربه به ظاهر سالم و فاقد علایم بالینی بودند. پس از انجام آزمون PCR، 17/85 درصد از گربههای واجد علایم چشمی، 25 درصد از گربههای مبتلا به عوارض تنفسی و 5/12 درصد از گربههای به ظاهر سالم از نظر حضور کلامیدوفیلا فلیس آلوده بودند. تجزیه و تحلیل آماری نتایج اختلاف آماری معنیداری را بین میزان آلودگی با کلامیدوفیلا فلیس و وجود ضایعات تنفسی و چشمی در گربهها نشان داد (P= 0. 042).
بحث و نتیجهگیری
بیماری دستگاه تنفس فوقانی[iv] یکی از شایعترین بیماریهای عفونی در گربهها است که بیشتر توسط کلامیدوفیلا فلیس، هرپس ویروس یک گربهها و کلیسی ویروس گربهها ایجاد میشود. کلامیدوفیلا فلیس از جمله مهمترین اجرام بیماریزا در گربهها است که بیشتر باعث عفونت چشم و دستگاه تنفس میشود. عوامل کلامیدیایی توانایی ایجاد عفونتهای غیر آشکار تا عفونتهای شدید بالینی در میزبانهای مختلف (دام، انسان و پرندگان) را دارد و به عنوان یکی از میکروارگانیسمهای بیماریزا زئونوتیک محسوب میشوند که از طریق تماس مستقیم با ریز قطرات معلق در هوا بین انسان و یا دام منتقل میشوند.
هدف از این مطالعه به کارگیری آزمایش PCR برای ردیابی حضور کلامیدوفیلا فلیس در سواب چشمی گربههای خانگی دو شهر تهران و اصفهان و بررسی ارتباط بین میزان آلودگی با متغیرهایی نظیر سن، جنس، سابقه واکسیناسیون قبلی و وجود ضایعات تنفسی در گربهها بود که با روش مولکولی (PCR) انجام شد. از جمع 224 گربه مطالعه شده، 40 گربه (85/17 درصد) با روش PCR واجد ژنوم کلامیدوفیلا فلیس بودند. فراوانی آلودگی با این میکروارگانیسمهای بیماریزا در گربههای به ظاهر سالم (فاقد عوارض چشمی و تنفسی) معادل 5/12 درصد و درگروه گربههای واجد عوارض چشمی 85/17 درصد تعیین شد.
در مطالعه انجام شده توسط سیکز و همکاران در سال 2001 در استرالیا سوابهای چشمی و چشمی- حلقی اخذ شده از 104 گربه خانگی مبتلا به بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی از نظر آلودگی به سه عامل کلامیدیا پسی تاسی، هرپس ویروس یک گربه و کلیسی ویروس گربه به روش PCR بررسی شد. هرپس ویروس یک گربه در 18 گربه (3/17 درصد) و کلامیدیا پسی تاسی در 12 نمونه (5/11 درصد) از گربههای خانگی ردیابی شد که تا حدودی معادل میزان آلودگی تعیین شده در مطالعه حاضر است. در این مطالعه، روش مولکولی Multiplex RT- PCR و PCR به عنوان روشی ارزشمند در بررسی همهگیر شناسی میکروارگانیسمهای بیماریزا ی دستگاه تنفس فوقانی گربهها معرفی شد (8).
در مطالعه دیگری از سیکز و همکاران دو روش کشت و PCR از نظر ارزیابی حضور کلامیدیا پسی تاسی در گربههای بیمار درمان شده با داکسی سیکلین و درمان نشده مقایسه شدند. در روش کشت، سوابهای چشمی اخذ شده از گربهها پس از شروع درمان با 5 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن داکسی سیکلین تا یک روز پس از شروع درمان مثبت شدند اما با روش PCR، نمونهها تا 5 روز پس از درمان نتیجه مثبت نشان دادند. در روش PCR، 85/7 درصد با روش کشت و 9/72 درصد از گربههای درمان نشده مثبت بودند. بنابراین، در این مطالعه نیز PCR به عنوان روشی بسیار حساس در تشخیص گربههای مبتلا به بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی معرفی شد (9).
علت تفاوت در میزان آلودگی گربهها به کلامیدوفیلا فلیس در مطالعه حاضر با سایر مطالعات انجام شده میتواند به دلایل مختلف از جمله، شرایط نگهداری گربهها در پناهگاهها یا محیطهای بسته، تراکم گربههای نگهداری شده، وضعیت بهداشتی محلهای نگهداری و پرورش گربهها، انجام واکسیناسیون و وضعیت ایمنی گربههای خانگی، تفاوت در حساسیت روشهای مختلف PCR، نوع و موضع آناتومیکی محل اخذ نمونه و وضعیت بهداشتی و سلامتی کل گله مطالعه شده باشد. در یک مطالعه عنوان شده که به علت برخی مشکلات، ردیابی میکروارگانیسمهای بیماریزاهای تنفسی به ویژه عوامل ویروسی در سوابهای اخذ شده از سطوح مخاطی سخت است. زیرا که ذرات ویروسی بسیار کوچک و حساسند، همچنین حضور آنزیم RNase در سطوح موکوسی مخاطات میتواند احتمال ردیابی ویروسهایی نظیر کلیسی ویروس گربه را کاهش دهد (8).
میزان آلودگی در مناطق مختلف متفاوت است به نحوی که در مطالعه حاضر، فراوانی آلودگی در شهر تهران 20 درصد و در گربههای اصفهان 66/16 درصد تعیین شد. در مطالعات قبلی نیز کلامیدوفیلا فیلس و هرپس ویروس یک گربه به عنوان شایعترین عوامل عفونتهای تنفسی گربهها در ایتالیا و ژاپن معرفی شده (10 و 11) در حالی که شیوع این دو میکروارگانیسمهای بیماریزا در استرالیا و ایالات متحده آمریکا کمتر است (8 و 12).
در تحقیق انجام شده، اختلاف آماری معنی داری بین جنسیت گربه و آلودگی آنها به کلامیدوفیلا فلیس یافت نشد که این موضوع در مطالعات قبلی نیز به اثبات رسیده و جنس گربه به عنوان یک عامل مستعد کننده در ایجاد و شیوع آلودگی معرفی نشده است (12 و 13).
در مطالعه حاضر بیشترین فراوانی آلودگی در گربههای 3 تا 6 سال (33/33 درصد) و کمترین درصد آلودگی در گربههای جوان زیر 1 سال با 5/12 درصد آلودگی تعیین شد. در حالی که در بیشتر مطالعات انجام شده، شیوع بالایی از آلودگی در گربههای زیر 1 سال گزارش شده است (13 تا 15). این امر میتواند مربوط به شرایط ایمنولوژیکی بدن، وجود پادتنهای مادری منتقل شده به بچه گربهها و در معرض قرار گرفتن بیشتر گربهها در سنین بالاتر باشد. در مطالعه زیکولا و همکاران[v] در بلژیک، میزان آلودگی به کلیسی ویروس گربه و هرپس ویروس یک گربه در گروهی از گربههای مشابه به روش PCR و RT-PCR بررسی شد. در این گروه میزان آلودگی با کلیسی ویروس (1/33 درصد) بالاتر از هرپس ویروس یک گربه (1/20 درصد) بود. در گربههای آلوده به
کلیسی ویروس التهاب لثه[vi] و در گربههای آلوده با
هرپس ویروس یک گربه درگیریهای تنفسی غالب بود. میانگین سنی گربههای آلوده به کلیسی ویروس (38 ماهه) به طور قابل ملاحظهای بالاتر از متوسط سن گربههای درگیر با هرپس ویروس یک گربه (9/29 ماه) بود. در این بررسی، گزارش شد که میزان آلودگی گربهها با هرپس ویروس یک گربه در چهار ماهه دوم و چهارم سال و شیوع درگیری با کلیسی ویروس در چهار ماهه اول و دوم سال نسبت به سایر مواقع سال بیشتر است و شیوع بالای عوامل عفونی، اهمیت کاربرد دقیقتر اصول بهداشتی و پیشگیری کننده را در مراکز نگهداری گربهها بیش از پیش مشخص میکند (13).
رعایت اصول بهداشتی و انجام برنامه منظم واکسیناسیون در مراکز پرورش و نگهداری گربهها یکی از عوامل مهم در کاهش شیوع عفونتهای تنفسی در گربهها است. شایان ذکراست که در مطالعه حاضر نیز فراوانی آلودگی با کلامیدوفیلا فلیس در گروه گربههایی که سابقه برنامه منظم واکسیناسیون (به ویژه واکسن سه گانه گربهها) را داشتند به شکل در خور توجهی پائینتر از گروه گربههایی بود که واکسیناسیون قبلی در آنها انجام نگرفته بود.
مطالعه حاضر نشان داد که ضایعات چشمی نظیر التهاب ملتحمه و ریزش ترشح چشمی و عوارض تنفسی از مهمترین علایم درگیری گربهها با کلامیدوفیلا فلیس است. رامپازو و همکاران[vii] و هارتمن و همکاران[viii]، رابطه معنی داری از حضور کلامیدوفیلا فلیس در التهاب ملتحمه چشم را گزارش کردند (11 و 16). بیشتر یک چهارم از گربههای آلوده به هرپس ویروس یک گربه و یک پنجم از گربههای درگیر با کلامیدوفیلا فلیس هیچ گونه علایم بالینی آشکاری را نشان نمیدهند. در مطالعه حاضر نیز 5/12 درصد ازگربههای به ظاهر سالم حامل کلامیدوفیلا فلیس بودند این حالت ممکن است به دلیل دوره انتقال مخفی بیماری و اشکال تحت بالینی آن باشد که توسط محققینی نظیر کانگ[ix] و پارک[x] در سال 2008 توصیف شده است (17).
در مطالعهای که نخستین بار در سال 2011 توسط سیبیتز و همکاران[xi] در اتریش برای ردیابی گونههای مختلف کلامیدیا به ویژه گونه خطرناک و زئونوتیک کلامیدوفیلا پنومونیا در گربههای مبتلا به التهاب ملتحمه چشم انجام شد، 25 گربه ی به ظاهر سالم و 49 گربه ی واجد عوارض چشمی با دو روش Read time- PCR و کشت سلولی ارزیابی شدند. در این مطالعه، 5 عدد از گربههای مبتلا به التهاب ملتحمه چشم آلوده به کلامیدوفیلا پنومونیه و 2 عدد از گربههای درگیر آلوده به کلامیدوفیلا فلیس بودند (18).
از آنجایی که امکان ردیابی گونههای کلامیدیایی به وابستگی آنها به سلول زنده در محیطهای آزمایشگاهی به ویژه به روش کشت میکروبی مشکل و زمان بر است، روشهای مولکولی نظیر PCR برای ردیابی این عوامل نظیر کلامیدوفیلا فلیس در گربههابه عنوان یک روش سریع و مطمئن و دقیق استفاده شده است. اما توصیه میشود که مطالعات جامعتری در خصوص پراکنش گونههای مختلف کلامیدیا در میزبانهای دامی و انسانی به ویژه پرندگان زینتی در شهرهای مختلف کشور انجام شده و آماری دقیق و جامع از آلودگی با این گونهها در انسان و دام ارائه شود.